Σάββατο 9 Νοεμβρίου 2013

Η έννοια του Προπατορικού Αμαρτήματος

Η έννοια του Προπατορικού Αμαρτήματος
Μακ. Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Χριστοδούλου


Σε όλους είναι γνωστό το προπατορικό αμάρτημα δηλ. η ανυπακοή ή η ανταρσία τού ζεύγους των Πρωτοπλάστων μέσα στον παράδεισο. Χρειάζεται εδώ όμως να διευκρινίσουμε μερικά βασικά σημεία για να αποφύγουμε παρανοήσεις.

α) Άρσεν και θήλυ

Κατ' αρχήν ο Θεός δημιούργησε τον άνθρωπο, πρώτα τον άνδρα και ύστερα από την πλευρά τού άνδρα, τη γυναίκα. «Αρσεν και θήλυ εποίησεν αυτούς» μας βεβαιώνει η Αγ. Γραφή. Είναι χαρακτηριστικό ότι στη σκέψη τού Θεού για τη δημιουργία της γυναίκας πρυτάνευσε η ανάγκη να μην είναι ο άνθρωπος δηλ. ο άνδρας μόνος του πάνω στη γη. Το κοινωνικό στοιχείο εδώ κυριαρχεί και η κοινωνία με το άλλο φύλο γίνεται ταυτόχρονα μία δύναμη ζωής που συντηρεί ύστε-ρα και διαιωνίζει τη ζωή, πάλιν κατά την επιθυμία τού Θεού: «αυξάνεσθε και πληθύνεσθε και πληρώσατε την γην και κατακυριεύσατε αυτής» (Γεν. 1,28). Στα δύο φύλα ο Θεός έδωσε σε σμικρογραφία τις δικές του ιδιότητες. Πρώτες από αυτές το λογικόν και το αυτεξούσιον. Το ένα σημαίνει τη δύναμη της σκέψης και το άλλο τη δύναμη της ελευθερίας. Η «εικόνα» τού Θεού στον άνθρωπο υποδηλώνει τη δυνατότητά του να ζήσει μέσα στο Θεό, ενώ η «ομοίωση» σημαίνει τη συνειδητοποίηση αυτής της δυνατότητας. Ο Ωριγένης παρατηρεί: «Ο άνθρωπος έλαβε την τιμή της εικόνας στην πρώτη του δημιουργία, αλλά η πλήρης τελείωση στην ομοίωση τού Θεού θα τού παρασχεθεί στη συντέλεια των πάντων». Ο άγ. Ειρηναίος λέγει ότι ο άνθρωπος στην πρώτη του δημιουργία έμοιαζε με ένα μικρό παιδί, ήταν αθώος και ικανός να αναπτυχθεί σε μια πνευματική οντότητα. Αυτή όμως η ανάπτυξη δεν ήταν αναπόφευκτη ή αυτόματη. Περνούσε μέσα από τον ελεύθερη βούληση του ανθρώπου. Ο άνθρωπος σαν εικόνα του Θεού δεν μπορούσε να γίνει αντικείμενο εκβιασμού, ούτε προς το καλό, ούτε προς το κακό, όπως το γνωρίζουμε σήμερα. Έτσι μπορούμε να πούμε ότι ο άνθρωπος είχε πάρει από το Θεό τον προσανατολισμό προς την τελείωση, τώρα έπρεπε να τον εφαρμόσει αξιοποιώντας τον.

β) Η σχέση ανάμεσα σε άνδρα και γυναίκα

Όπως είδαμε ο άνδρας δεν ήταν ανεξάρτητος από τη γυναίκα. Και οι δύο μαζί επλάσθησαν για να έχουν κοινωνία μεταξύ των. Το «κατ' εικόνα» περιλαμβάνει και το στοιχείο αυτό, μια και ο Θεός, εικόνα του οποίου είναι ο άνθρωπος, δεν είναι ένα πρόσωπο, αλλά τρία. Η τριαδικότητα είναι μια κοινωνικότητα και αυτή η κοινωνικότητα σφραγίζει τον κάθε άνθρωπο. Γι' αυτό και ο άνθρωπος ζη κοινωνικά δηλ. επηρεάζεται από την κατάσταση των άλλων και συμμετέχει στη χαρά και στη λύπη των. «Κάθε ανθρώπινη ύπαρξη είναι μοναδική, άλλ' όμως ο καθένας μέσα στη μοναδικότητα έχει δημιουργηθεί για να επικοινωνεί με τους άλλους» (Καλλίστου Γουέαρ: Ο ορθόδοξος δρόμος σ. 62) Μέσα στον παράδεισο ο Θεός τοποθετεί το πρώτο ανθρώπινο ζευγάρι και του δίνει οδηγίες: να εργάζεται και να φυλάει τον κήπο της Εδέμ. Σ' αυτή την πρώτη φάση η εργασία δεν είναι κατάρα, αλλά ευλογία, δεν είναι «δουλειά» δηλ. δουλεία, αλλά δημιουργία. Ο άνθρωπος διασώζει έτσι την εικόνα του Θεού, παραμένει πρόσωπο.

γ) Η αυτοδύναμη, χωρίς Θεό, εξέλιξη τού ανθρώπου

Ταυτόχρονα, και πάντα σύμφωνα με τη βιβλική διήγηση, η γη προσφέρει στον άνθρωπο τους καρπούς της. Όλα τα δένδρα καρποφορούν και ο άνθρωπος τρώει και απολαμβάνει. Όμως η εντολή του Θεού είναι να μη γευθεί ποτέ τον καρπό ενός δένδρου που βρίσκεται στο κέντρο του παραδείσου. Ο,τι τρώει ο άνθρωπος είναι τού Θεού και τού το δίδει ο Θεός. Επομένως και αυτή ακόμη η υλική κίνηση της τροφής φέρνει τον άνθρωπο σε σχέση με το Θεό, αφού προηγουμένως τον έφερε σε σχέση με τη φύση. Όλα αυτά εξελίσσονται μέσα σε κλίμα ελευθερίας, δεν υπάρχει αναγκαία η επιβεβλημένη κοινωνία τού άνθρωπου με το Θεό, με τον συνάνθρωπο και με τη φύση. Αυτό σημαίνει ότι ο άνθρωπος είχε από τότε τη δυνατότητα να κάνει διαφορετική χρήση της ελευθερίας του και να πραγματώσει μεν την κοινωνία με τον άνθρωπο ή τη φύση, άλλα όχι σαν δωρεά τού Θεού, αλλά αυθύπαρκτα, από μόνη την κτιστή φύση του και μόνο. Η ύπαρξη τού δένδρου της γνώσεως μέσα στη μέση τού παραδείσου είναι το σύμβολο αυτής της δυνατότητας. Η βρώση των καρπών του δεν συνιστά κοινωνία και σχέση με το Θεό. Αντιπροσωπεύει τη δυνατότητα τού ανθρώπου να πραγματοποιήσει στη ζωή του την κοινωνία με τους άλλους ανεξάρτητα από το Θεό και χωρίς αυτόν. Σ' αυτή την περίπτωση ο άνθρωπος από πρόσωπο μεταμορφώνεται σε άτομο. Το «καλόν» και το «κακόν» στο απαγορευμένο δένδρο δεν έχει τη χρησιμοθηρική έννοια που δίνουμε στους όρους αυτούς σήμερα. Σημαίνει τη ζωή και το θάνατο, επειδή ανεξαρτητοποίηση από το Θεό σημαίνει θάνατο και κοινωνία μαζί του σημαίνει ζωή. Γι' αυτό και η προειδοποίηση τού Θεού είναι σαφής: όταν θα φάτε από τον καρπό αυτού τού δένδρου θα πεθάνετε. Εδώ δεν είναι μια απειλή, όπως θα μπορούσε να υποθέσει κάποιος. Είναι μια πρόγνωση και μια προειδοποίηση για κάτι που αναπόφευκτα έρχεται σαν συνέπεια ύστερα από μια αιτία. Σημαίνει τη σχέση αιτίου και αιτιατού. Γι' αυτό και η ευθύνη των πρωτοπλάστων είναι πλήρης. Κανείς δεν θα μπορέσει να τους απαλλάξει απ' αυτήν όταν έχουν την τόσο κατηγορηματική προειδοποίηση τού Θεού.

Παρά ταύτα οι πρωτόπλαστοι περιφρονούν την προειδοποίηση του Θεού και παραβαίνουν την εντολή του. Κάποιο ελαφρυντικό είναι η εμφάνιση τού όψεως. Το φίδι είναι η παρεμβολή τού διαβόλου, της επαναστατημένης αυτής ύπαρξης που είναι αυτοκαταδικασμένη να διαιωνίζει το θάνατο. Η Εύα ελκύεται από το φίδι, αλλά τίποτε δεν την εμπόδιζε να μην υποκύψει. Και αυτή παρασύρει τον Αδάμ, αλλά και αυτόν τίποτε δεν τον εμπόδιζε να αντισταθεί. Και οι δύο υπέκυψαν στον πειρασμό της ισοθεΐας και της αυτοθέωσης και ξύθηκαν τον καρπό της αυτονομίας και της υπαρκτικής αυτοτέλειας. Έτσι συντελείται η πτώση τού ανθρώπου, η αλλαγή τού τρόπου της ύπαρξής του.

δ) Η πτώση ως καρπός της ελευθερίας τού ανθρώπου

Η πτώση αυτή είναι καρπός της ελευθερίας τού ανθρώπου. Ο Θεός δεν εδημιούργησε ρομπότ που να τον υπακούουν τυφλά. Κάτι τέτοιο θα εσήμαινε αναίρεση της εικόνας του. Δίχως ελευθερία βέβαια δεν θα υπήρχε αμαρτία. Αλλά και δίχως ελευθερία δεν θα ήταν ο άνθρωπος εικόνα τού Θεού δεν θα μπορούσε να επικοινωνήσει με το Θεό με μια σχέση αγάπης. Οι συνέπειες της πτώσης είναι σωστές: η απόρριψη από τον άνθρωπο της θεϊκής σχέσης, η στροφή από το θεοκεντρισμό στον εγωκεντρισμό. Από την ώρα εκείνη έπαψε ο άνθρωπος να βλέπει τον κόσμο σαν δώρο τού Θεού, αλλά σαν ιδιοκτησία του και να τον μεταχειρίζεται ανάλογα. Έτσι πιάσθηκε στον φαύλο κύκλο της ακολασίας και της ηδονικής του ικανοποίησης, ο κόσμος έγινε σκοτεινός και όλη η φύση άρχισε να συστενάζει μαζί του. Όλα γύρω του τώρα παίρνουν διαφορετικές διαστάσεις. Πρώτα πρώτα αμέσως, μας λέει η Γραφή, οι δύο πρωτόπλαστοι είδαν ότι ήταν γυμνοί. Μα γυμνοί ήταν και πριν αλλά αυτό δεν τους ενοχλούσε. Τώρα όμως καταλαβαίνουν ότι τα βλέμματα τού άλλου που πέφτουν επάνω τους δεν είναι βλέμματα ενός προσώπου που αγαπάει, αλλά ενός ξένου, που βλέπει τον άλλον σαν αντικείμενο ηδονής και μόνο. Στοχεύει στην ατομική ανάγκη, η αλλοίωση τού άνθρωπου είναι προφανής. Η προσωπική ελευθερία υποτάσσεται στην ατομική ανάγκη και ο θάνατος χωρίζει εφεξής το σώμα από την ψυχή.

Η εμφάνιση της ενοχής συνιστά άλλη συνέπεια της πτώσης, καθώς και ο αγών για την αυτοδικαίωση. Ο Αδάμ φοβάται τώρα το Θεό, και δικαιολογείται, ρίπτοντας τα βάρη στην Εύα. Η αυτοάμυνα είναι δείγμα της πτώσης, είναι αγωνία μπροστά στο θάνατο. Η τιμωρία δεν είναι εκδίκηση τού Θεού γιατί ο Θεός δεν είναι τιμωρός. Είναι ο καρπός της παρακοής. Αυτή η παρακοή φορτώνει τώρα τον άνθρωπο από δεινά: είναι η αχρείωση της εικόνας. Αχρείωση βέβαια δεν σημαίνει πλήρη καταστροφή, αλλά αμαύρωση. Γεννιόμαστε δηλ. όλοι μας μέσα σ' ένα κλίμα που είναι εύκολο να κάνεις το κακό και δύσκολο να κάνεις το καλό. Όλοι βαρυνόμαστε με την προπατορική ενοχή. Μερικοί διερωτώνται είναι τάχα δίκαιο αυτό; Η απάντηση είναι οι άνθρωποι φτιαγμένοι κατά την εικόνα τού Τριαδικού Θεού αλληλοεξαρτώνται και είναι συγκληρονόμοι. Κανείς άνθρωπος δεν είναι ένα νησί. Είμαστε αλλήλων μέλη (Καλ. Γουέαρ: οπ. παρ. σ. 73).

Πώς θα ξεφύγουμε από τον κλοιό αυτό; Όταν πέφτουμε πέφτουμε μόνοι μας, αλλά κανείς δεν σώζεται μόνος του, παρατηρεί ο Αλ. Κομιακώφ. Στους Αδελφούς Καραμάζοφ ο στάρετς Ζωσιμάς λέει ότι ο καθένας μας είναι υπεύθυνος για τον καθένα και για το κάθε τι: «Υπάρχει μόνο ένας δρόμος για τη σωτηρία και αυτός είναι το να καταστήσεις τον εαυτό σου υπεύθυνο για τις αμαρτίες όλων των ανθρώπων. Μόλις δηλώσεις υπεύθυνος για όλη την αμαρτωλότητα, για το κάθε τι και για τον καθένα, θα δεις αμέσως ότι έτσι είναι τα πράγματα και ότι συ πρέπει να κατηγορηθείς για τον καθένα και για όλα τα πράγματα». (Καλ. Γουέαρ π. παρ. σ. 74). Έτσι φθάνουμε στην κάθαρση της τραγωδίας. Απάντηση στο προπατορικό αμάρτημα είναι η σάρκωση τού Θεανθρώπου Ιησού Χριστού.



Read more:http://www.egolpion.net/0561E99E.el.aspx#ixzz2k8Ld95Uh

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου