Του Μητροπολίτου Γόρτυνος Ιερεμία
Γενικά περί του δόγματος
1. Αν μας ρωτήσουν τι πιστεύουμε για τον Θεό μας, ας ενώσουμε τα τρία δάχτυλα του δεξιού μας χεριού, όπως όταν κάνουμε τον Σταυρό μας, και να πούμε: Αυτό πιστεύουμε για τον Θεό μας. Τα τρία δάκτυλα δηλώνουν τα τρία Πρόσωπα της θεότητος· είναι διαφορετικά πρόσωπα, αλλά ενωμένα. Ο Θεός μας είναι η Αγία Τριάδα:
Ο Πατέρας, Ο Υιός και το Άγιον Πνεύμα, Τριάδα ομοούσιος και αχώριστος. Στον Θεό μας, λέει ο επίσκοπος Κάλλιστος Γουέαρ, υπάρχει «πραγματική διαφοροποίηση και αληθινή ενότητα». Ακόμη στον Θεός μας έχουμε όχι μόνο ενότητα, αλλά και «κοινωνία». Στον Θεό μας έχουμε ενότητα τριών Προσώπων με κοινωνία μεταξύ τους. Είναι τρία ίσα Πρόσωπα, που το καθένα κατοικεί μέσα στα άλλα δύο.
2. Το Τριαδικό δόγμα είναι σπουδαιότατο, είναι «το κεφάλαιο της πίστεως», όπως το λέει ο άγιος Γρηγόριος ο θεολόγος· γιατί ο σκοπός της πνευματικής μας ζωής είναι να βιώσουμε αυτό το δόγμα. Να γίνουμε όλοι ένα συνεπαρμένοι τελείως μέσα στον κύκλο της αγάπης που υπάρχει στον Θεό. Γι᾽ αυτό και ο Χριστός την νύχτα προτού να σταυρωθεί προσευχήθηκε στον Πατέρα Του και είπε: «Ίνα πάντες εν ώσιν, καθώς Συ, Πάτερ, εν Εμοί καγώ εν Σοί, ίνα και αυτοί εν Ημίν εν ώσιν» (Ιωάν. 17,21).
Μπορεί κάποιος να ερωτήσει: Γιατί να πιστεύουμε τον Θεό ως τρία πρόσωπα και όχι ένα; Σ᾽ αυτό θα απαντήσουμε με την έννοια του Θεού, που γνωρίζουμε από την Αγία Γραφή. Ο Θεός μας κατά την Αγία Γραφή είναι πρόσωπο και αγάπη (βλ. Εξ. 3,14. Α´ Ιωάν. 4,8). Καί ο άνθρωπος, ως εικόνα του Θεού, είναι και αυτός πρόσωπο και αγάπη. Καί το πρόσωπο, με την ιδιότητα της αγάπης, θέλει να έχει αγαπητική κοινωνία με άλλα πρόσωπα. Έτσι έχουμε την έννοια της Αγίας Τριάδος. Επειδή, λοιπόν, πιστεύουμε τον Θεό ως πρόσωπο και όχι ως μια αφηρημένη δύναμη και επειδή ακόμη τον πιστεύουμε ως αγάπη, γι᾽ αυτό τον πιστεύουμε ως Τριαδικό.1
3. Το δόγμα της Αγίας Τριάδος είναι θεμελιώδες δόγμα της πίστης μας. Τα άλλα μεγάλα δόγματα της Εκκλησίας μας και πρώτα απ᾽ όλα το δόγμα της Λύτρωσής μας, βασίζονται πάνω σ᾽ αυτό το δόγμα. Λόγω αυτής της ειδικής σπουδαιότητας που έχει αυτό το δόγμα της Αγίας Τριάδος, το συναντάμε σ᾽ όλα τα Σύμβολα της πίστης μας και σ᾽ όλες τις ιδιωτικές ομολογίες που γράφτηκαν σε διάφορες περιπτώσεις από τους Πατέρες της Εκκλησίας, και σ᾽ όλους τους ύμνους της Εκκλησίας μας. Κάθε λατρευτική ακολουθία αρχίζει με την Αγία Τριάδα και τελειώνει με την Αγία Τριάδα. Οι κανόνες των εορτών και των αγίων της Εκκλησίας μας τελειώνουν με ύμνο στην Αγία Τριάδα (το «Δόξα Πατρί…») και στην Παναγία μας (το «Καί νυν και αεί…»).
Το δόγμα της Παναγίας Τριάδος, όπως είναι το σπουδαιότερο απ᾽ όλα τα δόγματα της πίστης μας, έτσι είναι και το περισσότερο ακατάληπτο στο περιορισμένο ανθρώπινο πνεύμα μας. Γι᾽ αυτό και οι μεγαλύτεροι αγώνες που δόθηκαν στην παλαιά Εκκλησία ήταν για το δόγμα της Αγίας Τριάδος και για τις αλήθειες που συνδέονται άμεσα με το δόγμα αυτό.
4. Το δόγμα της Αγίας Τριάδος περιλαμβάνει δυό θεμελιώδεις αλήθειες:
Α. Ο Θεός είναι τρία Πρόσωπα, αλλά ενωμένα στην μία θεία Ουσία. Είναι ομοούσια. Ή, για να το πούμε διαφορετικά, ο Θεός είναι ένας στην Ουσία, αλλά είναι Τρισυπόστατος, είναι δηλαδή τρία τα Πρόσωπα της θεότητας.
Β. Τα τρία θεία Πρόσωπα, ο Πατήρ, ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα, αν και είναι ομοούσια και έχουν τις ίδιες θείες ιδιότητες, όμως έχουν και προσωπικά ιδιώματα. Τα ιδιώματα αυτά δεν είναι κοινά και των τριών Προσώπων, γι᾽ αυτό τα λέμε «ακοινοποίητα» ιδιώματα· ο Πατέρας είναι αγέννητος· ο Υιός γεννάται από τον Πατέρα και το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται από τον Πατέρα.
Οι άγιοι Πατέρες καλούν την Αγία Τριάδα Μονάδα εν Τριάδι, μια Τρισυπόστατη Ενότητα. Πολλές φορές, προσευχές που απευθύνονται σε ένα Πρόσωπο της Αγίας Τριάδος τελειώνουν με δοξολογία και προς τα Τρία Πρόσωπα· για παράδειγμα: Αναφερόμενοι στον Κύριό μας Ιησού Χριστό λέγομε, «Ωι πρέπει πάσα δόξα τιμή και προσκύνησις»· και συνεχίζοντας λέγομε: «Συν τω ανάρχω Αυτού Πατρί και τω Παναγίω και αγαθώ και ζωοποιώ Αυτού Πνεύματι νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων».
Η Εκκλησία προσευχομένη στην Αγία Τριάδα κατά την λατρεία την επικαλείται στον ενικό και όχι στον πληθυντικό αριθμό, λόγω της μιάς θείας Ουσίας. Γιά παράδειγμα: «Ότι Σε (και όχι «Υμάς») αινούσι πάσαι αι δυνάμεις των ουρανών και Σοί (και όχι «Υμίν») την δόξαν αναπέμπουσι, τω Πατρί και τω Υιώ και τω Αγίω Πνεύματι, νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων».
5. Αναγνωρίζοντας την μυστική φύση αυτού του δόγματος η Εκκλησία του Χριστού βλέπει σ᾽ αυτό μια μεγάλη αποκάλυψη, η οποία εξαίρει την πίστη μας ως ασυγκρίτως ανώτερη από κάθε μονοθεισμό, τον οποίο βρίσκουμε και σε θρησκείες πέρα από τον χριστιανισμό. Το Τριαδικό δόγμα δηλώνει την πληρότητα της μυστικής εσωτερικής ζωής στον Θεό, γιατί ο Θεός είναι αγάπη και η αγάπη του Θεού δεν επεκτείνεται μόνο στον δημιουργηθέντα απ᾽ Αυτόν κόσμο, αλλά βιώνεται πρώτα μεταξύ των Τριών θείων Προσώπων. Το δόγμα των Τριών θείων Προσώπων δηλώνει επίσης πιο δυνατά σε μας την εγγύτητα του Θεού στον κόσμο: ο Θεός είναι «πάνω» από μας, ο Θεός είναι «με» μας, ο Θεός είναι «σε» μας και σ᾽ όλη την δημιουργία.
«Πάνω» από μας είναι ο Θεός Πατέρας, γιατί είναι η πάντοτε ζώσα Πηγή, όπως το ψάλλουμε στην θεία λατρεία· είναι η αρχή όλων των όντων, είναι ο Πατέρας του ελέους, που αγαπά και φροντίζει για μας, τα κατά χάρη τέκνα Του.
«Με» μας είναι ο Υιός του Θεού Πατέρα, ο Οποίος για την σωτηρία μας σαρκώθηκε και γνωρίσαμε με τα ίδια μας τα μάτια ότι ο Θεός είναι μαζί μας (Ματθ. 1,23), πολύ κοντά μας, αφού έγινε άνθρωπος (Εβρ. 2,14).
«Σε» μας και σε όλη την δημιουργία, με την Χάρη Του και την δύναμή Του, είναι το Άγιο Πνεύμα. Το Άγιο Πνεύμα πληροί όλα τα πράγματα, είναι ο Δοτήρας της ζωής, ο Παράκλητος, ο Θησαυρός και Πηγή όλων των πραγμάτων. Τα Τρία θεία Πρόσωπα έχουν αιώνια και προαιώνια ύπαρξη και φανερώθηκαν στον κόσμο με την Σάρκωση του Υιού του Θεού ότι είναι «μία Δύναμις, μία Ουσία, μία Θεότης» (Στιχηρά της Πεντηκοστής).
Αλλά, αν και ο Πατέρας, ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα είναι μία Θεότης, ένας μόνος Θεός, όμως ο καθένας τους προαιώνια είναι ένα ξεχωριστό πρόσωπο. Ο Τριαδικός Θεός, λοιπόν, πρέπει να περιγραφεί ως «τρία πρόσωπα σε μια ουσία».
Στον Θεό υπάρχει αιώνια αληθινή ενότητα και αυτό το δείχνει ο όρος «ουσία», γιατί μία μόνο θεία ουσία υπάρχει στον Θεό· η αληθινή όμως αυτή ενότητα στον Θεό συνδυάζεται και με αυθεντικά προσωπική διαφοροποίηση, όπως το δείχνει ο όρος «πρόσωπο».
Οι εκφράσεις «Πατέρας», «Υιός» και «Πνεύμα» δεν είναι «τρόποι» ή «διαθέσεις» της θεότητας, δεν είναι μάσκες (ας επιτραπεί να το πούμε έτσι), που ο Θεός προσλαμβάνει για ένα διάστημα για τις συναλλαγές του με την δημιουργία και μετά τις εγκαταλείπει. Οι εκφράσεις δηλώνουν τρία, ισότιμα και συναίδια, πρόσωπα. Ένας ανθρώπινος πατέρας είναι μεγαλύτερος από το παιδί του, αλλά όταν μιλάμε για τον Θεό ως «Πατέρα» και «Υιό» δεν πρέπει να κατανοούμε τους όρους με την ανθρώπινη έννοια. Γιά τον Υιό πιστεύουμε ότι δεν υπήρξε χρόνος κατά τον οποίο δεν υπήρχε. Το ίδιο πιστεύουμε και για το Άγιο Πνεύμα.
Καθένα από τα τρία θεία Πρόσωπα είναι πλήρης και τέλειος Θεός. Κάθε θείο Πρόσωπο δεν είναι περισσότερο ή λιγότερο Θεός από τα άλλα δύο. Το κάθε Πρόσωπο της Αγίας Τριάδος κατέχει όχι το ένα τρίτο της της θεότητας, αλλά ολόκληρη την θεότητα· όμως, το κάθε θείο Πρόσωπο ζεί και είναι αυτή η ίδια η θεότητα, με τον δικό του διακριτικό και προσωπικό τρόπο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου